گاهشمار تاریخ: تحولات شگفت انگیز

در همین چند سال آینده تحولات بزرگی روی خواهندداد، من حوادث بزرگی را انتظار می کشم

چنان ذخیره عظیـمی از انرژی و شور زندگی در من وجود دارد که دشوار است آن را مصرف کنم

گاهشمار تاریخ، تحولات شگفت انگیز

برای درک بهتر و دقیق تر مفهوم "زمان" و ماهیت "رویدادها" از منظری تاریخی، باید تحولات جهان  را با بینشی ژرف تر، نگاهی دوراندیش تر و عدسی مجهزتری مورد تأمل قرار داد ... البته تحولات بزرگ خواه ناخواه مایه کنجکاوی و علاقه برانگیزند. تحولات تاریخی مهم و آثار بجامانده از آنها آینه های عبرتی هستند که مرور آنها برای دیده های عبرت بین درسها و نتایج اخلاقی مهمی دارند، از جمله: رها ساختن آدمی از بسا دغدغه ها و تعلقات بازدارنده و پوستینهای گردگرفته ... فراتر از بحث "تکرارشدن تاریخ" یا امکان جلوگیری از تکرار تاریخ، صٍرف مرور رویدادهای تاریخی (همچون سیر آفاق و انفس) چشم و گوش دل را بیشتر باز می کند. 

بیایید تحولات جهان پیرامون را در سالهای اخیر مرور کنیم تا ببینیم چه تحولات شگرف و شگفت و باورنکردنی در همین چند سال گذشته روی داده است (برای نمونه فهرست زیر ملاحظه شود). 

آن وقت با "دلی آرام و قلبی مطمئن" به ساختن بناهای استوار و شهرهای پاکیزه و آبادان، کاشتن بذرهای فرداهای بهتر، پرورش درختان تناور و باغهای سرسبز و مزارع پرمحصول، تربیت نسلهای دلاور و کوشا و ... خواهیم پرداخت و همزمان از هرچه رنگ تعلق بپذیرد آزاد خواهیم شد ...  

تا تأمل نکنیم باورمان نمی شود در همین 5 سال گذشته، در 10 سال و 20 سال اخیر و همین دوره 30-40 ساله عمر ما و 50-60 ساله عمر پدران و مادران مان ... چه تحولات بزرگی اتفاق افتاده اند. اینکه همه این شکوفه های دبستانی روزی نوزاد و شیرخواره بودند! هزاران دانشجوی جویای نام همین چند سال پیش به دبستان می رفتند! ...  

آن پروژه های مهمی که امروز به بار نشسته اند و به هزاران نفر فایده می رسانند، آن زمینهای خشک و بی آب و علفی که امروز به دشتهای سرسبز و مزارع پربرکت تبدیل شده اند ... ، یا برعکس آن جنگل های سرسبزی که دیگر از آنها سبزه زاری بر جای نمانده ... همه اینها داستان همین چند سال اخیر است ... 

در اینجا بیشتر بر خود تحولات و زمان وقوع آنها تمرکز داریم تا چگونگی آنها و تحلیل شرایط و عوامل و روابط علت و معلولی آنها ... با این وجود یادآوری برخی نکات اهمیت دارد از جمله موارد زیر: 

شناخت جایگاه مهم تاریخ سازان و چهره های ماندگار: کارآفرینان، دانشمندان، صنعتگران، صاحبنظران، و مسئولان و مدیران دارای بیشترین سهم در فراهم کردن شرایط مناسب برای دستیابی به تحولات بزرگ و رشدهای بالا و سریع و پایدار  ...

رمز و راز "پیوستگی و انباشتگی رشد" دانشها و سرمایه ها و مهارتها در طول زمان: برای مثال هرگاه تولیدات کشوری با نرخ رشد 7 درصد در سال رشد کند (صرف نظر از استهلاکات)، پس از 10 سال حجم تولیدات (یا ثروت) آن کشور دو برابر می شود و پس از 20 سال حدود 4 برابر. اما اگر نرخ رشد 12 درصد باشد (شبیه وضعیت چین) پس از 10 سال حجم تولید و ثروت به 3 برابر و پس از 20 سال به 10 برابر می رسد. رشد صفر یا منفی (از مایه خوردن) هم نتیجه اش در جا زدن و سیرقهقرایی است. 

تغییرات کیفی و دگردیسی صنعتی و اقتصادی و فرهنگی و هم افزایی و مانند آنها بسیار ژرفتر و مهمتر از این حساب و کتابهای رشد مقداری است. همچنین شرایط جمعیتی و نرخ رشد جمعیت و البته توان تولیدی و بهره وری جمعیت (متأثر از کیفیت آموزش و پرورش) هم تعیین کننده است. ثروت سرانه وقتی افزایش می یابد که نرخ رشد تولید ثروت بالاتر از نرخ رشد جمعیت باشد ... 

--------------------------------------------------------- 

دور گــردون گـــر دو روزی بر مــراد ما نرفت 

دائماً یکسان نباشـد حال دوران غم مخور 

پیروزی انقلاب اسلامی ایران: 32 سال پیش (1357 شمسی/ 1979 میلادی) 

پایان جنگ تحمیلی رژیم صدام بر ملت ایران و عراق: 1367 شمسی (22 سال پیش) 

الغای رژیم آپارتاید/ نژادپرست در آفریقای جنوبی: 20 سال پیش  

حمله به برجهای دوقلوی مرکز تجارت جهانی نیویورک: 10 سال پیش در 11 سپتامبر 2001؛ 

کمتر از یک ماه بعد در 7 اکتبر 2001 در زمان رژیم طالبان، افعانستان و 18 ماه بعد در 17 مارس 2003 در زمان رژیم بعثی صدام عراق مورد حمله قرار گرفت 

در سال 1358 شمسی ـ 31 سال پیش ـ هم روسها در دوره اتحاد جماهیر شوروی یا "سوویت یونیون" سابق به افغانستان حمله کردند، که مدتی بعد پس از شکست آنجا را ترک نمودند

کل عمر "اینترنت" و دنیای مجازی و شهرها و دولتهای الکترونیک به 15 سال نمی رسد. کامپیوترهای شخصی حدود 20 سال پیش به اداره ها و خانه ها راه یافتند. یعنی کمی زودتر از اینکه تلفن های همراه رایج شوند. سرعت پیشرفت در ارائه نرم افزار و سخت افزار و دستگاههای الکترونیک چندان زیاد است که برترین کیفیت های امروز چند سال بعد کاملاً از مد می افتند و کهنه می شوند. مثلاً تحولات تلفنهای همراه هوشمند ملاحظه شوند.

عمر دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف به ترتیب حدود 80 و 50 سال است   

مدرسه دارالفنون در سال 1230 شمسی ـ حدود 160 سال پیش ـ به همت امیرکبیر تأسیس شد.

البته دانشگاهها و حوزه های علمیه از قرنهای پیش در ایران فعال بوده اند. اما در دوره معاصر حوزه علمیه قم هم حدود 90 سال پیش ـ حوالی 1300 شمسی ـ تأسیس شد.   

نظام ثبت احوال و ثبت اسناد در ایران معاصر کلاً از حدود سال 1305 ـ حدود 85 سال پیش ـ شروع به کار کرد. یعنی تقریباً همزمان با تأسیس اولین بانک ایرانی ـ بانک سپه.

 گفته می شود در عربستان خانم ها شناسنامه ندارند و با شناسنامه پدر یا شوهرشان شناخته می شوند. 

کشورهای متعددی که اکنون در آسیای میانه از افتخارات ملی دم می زنند تا 20 سال پیش از زیر مجموعه های اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند و اصلاً وجود مستقلی نداشتند   

از فروپاشی بلوک شرق و اتحاد جماهیر شوروی حدود 20 سال می گذرد ... درست چند سال قبل از فروپاشی شوروی امام خمینی پیامی برای رهبران کرملین فرستاد و آنها را به معنویت فرا خواند. در آن زمان حتی به فکر سیاستمداران خبره و کهنه کار هم نمی رسید که خرس بزرگ در آستانه تکه تکه شدن باشد، همه رشته های نسل استالین در دوره پس از جنگ جهانی دوم پنبه شود و ظرف چند سال آن مجموعه تنومند سیاسی از هم بپاشد و به یک سری کشورهای متفرق و میدان رقابتهای منفی تبدیل شود. اکنون از عضویت روسیه در پیمان "ناتو" حرف میزنند! روسیه ای که همین چند سال پیش سردمدار پیمان "ورشو" بود. 

کلاً 20 سال از ورود کشورهای بلوک شرق به اقتصاد بازار می گذرد ... در این میان برخی کشورها مانند لهستان و چک دوره گذار را به شکل بهتری گذرانده اند. در روند فروپاشی و تب استقلال طلبی آن روزها ظاهراً اتحاد دو آلمان یک استثنا بود، چندین کشور مستقل نسبتاً کوچک از دل یوگسلاوی سابق بیرون آمدند و چک و اسلواک هم از هم جدا شدند

سازمان شانگهای کمتر از 10 سال پیش یعنی در سال 2001 تأسیس شد 

سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1971 و بانک توسعه اسلامی در سال 1975 تأسیس شدند

اتحادیه پایاپای آسیایی (ای سی یو) با عضویت ایران و چند کشور آسیایی دیگر حدود 36 سال پیش در سال 1974 و سازمان همکاری اقتصادی (اکو) با عضویت ایران و پاکستان و ترکیه در سال 1962 ـ حدود 48 سال پیش ـ تأسیس شدند. بعد از فروپاشی شوروی کشورهای متعدد آسیای میانه به گروه "اکو" پیوستند. مقایسه جایگاه و عملکرد این گروه با گروه 7، گروه 20، گروه ... بماند.  

گروه 20 حدود 10 سال است که شکل گرفته و بخصوص از سال 2008 بعد از وقوع بحران مالی جهانی پررنگ شده است. گروه 20 عمدتاً شامل کشورهای گروه 7 بعلاوه کشورهای نوظهور است. گروه 20 شامل اعضای مهم سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ("او ای سی دی" یا کارتل اقتصادی کشورهای صنعتی در 50 سال اخیر) و کشورهای نوظهور مهم است

تا 30 سال پیش چین و هند و برزیل و کره و بسیاری کشورهای دیگر کشورهای معمولی به اصطلاح "در حال توسعه" بودند، در حال حاضر در گروه کشورهای "نوظهور" به شمار میروند. استقلال هند در سال 1947 ـ یعنی 63 سال قبل ـ در دوره مهاتما گاندی اتفاق افتاد. از آن زمان هند سال به سال پیشرفت کرده و انگلستان استعمارگر هند سیر قهقهرایی داشته است. 

(سئوال: چرا تحولات مشابه در پاکستان و بنگلادش و سریلانکا و فیلیپین و  ... اتفاق نیفتاد؟) 

آغاز اجرای سیاست درهای باز در اقتصاد چین (در زمان دنگ شیائوپینگ): سال ۱۹۷۸ 

وقوع انقلاب فرهنگی چین در زمان مائو: سال ۱۹۶۶ یعنی ۴۴ سال پیش 

تشکیل گروه 77: سال 1964، تعداد کشورهای عضو بعدها از 77 به 132 افزایش یافت 

بحران موشکی خلیج خوکها در کوبا: سال 1962 

تشکیل جنبش عدم تعهد: سال 1961، تعداد اعضای جنبش عدم تعهد ۱۱۸ کشور است

انقلاب کوبا و آغاز نطام سوسیالیستی در کوبا به رهبری فیدل کاسترو: سال 1959

آغاز و پایان جنگ امریکا در ویتنام: از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۵ یعنی 16 سال

بیشتر تحولات اقتصادی ترکیه در 20 سال اخیر اتفاق افتاده اند. حدود 25 سال پیش ـ در زمان جنگ تحمیلی ـ یعنی زمانی که آقای تورگوت اوزال نخست وزیر ترکیه بود، ترکیه در مسیر پیشرفت اقتصادی راه سختی را در پیش داشت ... تا 10 سال پیش نرخهای تورم بالای 50 درصد ترکیه و نرخ ارز پیوسته در حال تضعیف (تا یک و نیم میلیون لیر ترک برای یک دلار) نمونه تاریخی بودند. ولی این روزها تورم و نرخ ارز ترکیه به وضعیت متعادل درآمده اند و آقای اردوغان از هدفهای بلندپروازانه ترکیه ، مثل تولید ملی یک تریلیون دلاری در چند سال آینده، سخن می گوید.  

ترکیه حدود 80 سال پیش در سال 1928 در زمان کمال آتاتورک الفبای لاتین را جایگزین الفبای عربی کرد.

سند رسمی ایجاد اتحادیه اروپا یعنی پیمان ماستریخت در سال 1993 ـ یا 17 سال پیش ـ به امضا رسید. پول مشترک اتحادیه اروپا "یورو" 10 سال پیش ـ در سال 2001 جایگزین پولهای مهمی مثل مارک آلمان و فرانک فرانسه شد و اکنون حدود 25 تا 30 درصد ذخایر ارزی جهان را به خود اختصاص داده، اگرچه این روزها بزرگترین چالشهای روزگار خود را پشت سر می گذارد. اتحادیه اروپا هنوز با مشکلات اقتصادی پس از رکود بزرگ 2008 دست و پنجه نرم می کند و مصائب یونان و ایرلند فقط بخشی از داستان اند.  

کل عمر شورای همکاری خلیج فارس به 30 سال بیشتر نمی رسد؛ یعنی پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران و مقارن با تحمیل جنگ 8 ساله رژیم صدام بر ملت ایران و عراق این تشکیلات را درست کردند. این شورا از چند سال پیش برای بکارگیری پول واحد (از سال 2010) تدارک دیده، اما قرائن حکایت از تأخیر اجرای این پروژه دارد، چشم هم چشمی عربستان سعودی و امارات و تردیدهای بقیه اعضا در مورد پیامدهای از کف دادن پول ملی و مزایای پول مشترک از جمله دلایل تأخیر است. تاریخ استقلال کویت سال 1961، و امارات، قطر، و بحرین سال  1971 است. 

تأسیس اوپک، سازمان کشورهای صادرکننده نفت، 50 سال پیش در سال 1960 یعنی 10 سال پس از ملی شدن صنعت نفت در ایران (1329 شمسی یا 1950 میلادی) روی داد. سازمان کشورهای صادرکننده گاز یک سال پیش در سال 2009 تأسیس شد. 

اولین چاه نفت ایران/ خاورمیانه در سال 1902 یعنی 108 سال قبل در مسجد سلیمان حفاری شد.  

رواج پول کاغذی بدون پشتوانه طلا و نظام نرخ ارز شناور در کمتر از 40 سال پیش در اوایل دهه 1970 با لغو برابری دلار و طلا اتفاق افتاد. ارائه اولین پول کاغذی ـ با پشتوانه کامل طلا ـ در سال ... روی داد. یعنی از وقتی که رسید معتبر سپرده طلایی (سکه طلا) به شکل سندی قابل انتقال و مورد اعتماد بین مردم به گردش درآمد.

سازمان ملل و نهادهای اقتصادی دو قلوی زیر چتر آن ـ بانک جهانی و صندوق بین المللی پول ـ حدود 65 سال پیش در پایان جنگ جهانی دوم ـ سال 1945 ـ تأسیس شدند

اولین لامپ الکتریکی را ادیسون در سال 1879 ـ یعنی 131 سال پیش ـ تولید کرد

رادیو در سال 1895 و تلفن در سال 1880 اختراع شدند. 

تلویزیون سیاه و سفید در سال 1929 و تلویزیون رنگی در سال 1941 اختراع شدند. نخستین فرستنده تلویزیونی در ایران در سال 1337 شمسی آغاز به کار کرد. 

پخش مستقیم برنامه های تلویزیونی و یا استفاده از امواج ماهواره برای پخش آنها در سال ... مورد بهره برداری قرار گرفت.

دوربین عکاسی در سال 1888 و دستگاه ضبط صدا در سال 1899 اختراع شد  

اولین موتور بنزینی و دیزلی در سالهای 1870 و 1895 و اولین هواپیما در سال 1903 (به دست برادران رایت) ساخته شد. 

برادران لومیر تصاویر متحرک سینمایی را در سال 1895 یعنی 115سال قبل ارائه کردند  

انقلاب صنعتی در سال 1769 (حدود 240 سال پیش) با اختراع ماشین بخار آغاز شد.

تاریخ رسمی ایالات متحده امریکا کمتر از 240 سال است. امریکا در سال 1776 پس از مبارزه با سلطه بریتانیا اعلام استقلال نمود.  

دستگاه چاپ گوتنبرگ با استفاده از حروفچینی در سال 1455 ابداع شد ـ 555 سال پیش. 

-----------------------------------------------------------

کلیدواژه ها: 

تاریخ ایران و جهان، سیر تحولات تاریخی، گاهشمار اختراعات و نوآوریها، گاهشمار اکتشافات جغرافیایی، تحولات صنعتی، تحولات سیاسی، نظریات و تحولات اقتصادی، تحولات پولی و ارزی، تحولات بازارها، تحولات تجارت بین الملل، تحولات نظام ارتباطات و نظام پرداختها، رویدادهای علمی و تجربی، ثبت اختراعات، نظام انگیزشی مخترعان و دانش پژوهان، مدیریت، سازماندهی، یادگیری با انجام کار، یادگیری از شکستها،

تحریف تاریخ، تاریخ سفارشی فاتحان و حاکمان، 

کارآفرینی، همکاری، هماهنگی، هارمونی، تهور و خطرپذیری،    

تاریخ تمدن، تاریخ فلسفه، تاریخ علم، تاریخ ادیان 

رویدادهای قبل و بعد از مشروطیت، سلسله های حکومتی در ایران 

رویدادهای قبل و بعد از هجرت پیامبر اسلام (ص)

رویدادهای دهه 2000، 1990، ... تا دهه 1910 ...  

رویدادهای قرن 21، 20، 19، ... تا قبل از میلاد مسیح (ع)

منابع مورد استفاده:

http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_historic_inventions    

    http://www.history-timelines.org.uk/events-timelines/09-inventions-timeline.htm  

http://www.timelineindex.com/content/select/473/912,2,697,473     

    http://projects.exeter.ac.uk/RDavies/arian/amser/chrono.html 

http://www.creativity.ir/  

http://www.sabteahval.ir/default.aspx?tabid=59     

    http://www.ssaa.ir/Default.aspx?tabid=62 

http://www.iranika.ir/detail_fa/?iData=306&iCat=382&iChannel=25&nChannel=Book  

[ناتمــــام]